UKUGUJWA KOSUKU LWESILO USHAKA KASENZANGAKHONA
UMBUMBI WESIZWE SAMAZULU
UKWETHULA ISILO SAMABANDLA
INGONYAMA UMISUZULU KAZWELITHINI KABHEKUZULU
NGUMNTWANA MANGOSUTHU BUTHELEZI
ILUNGU LEPHALAMENDE
UNDUNANKULU WOMDABU WESILO SAMAZULU KANYE NESIZWE
INKOSI YESIZWE SAKWA-BUTHELEZI
KwaDukuza : 24 Septhemba 2022
Abaphathi boHlelo; iSilo Samabandla Ingonyama kaZulu, iSilo uMisuzulu kaZwelithini; amaLungu aseNdlunkulu kanye namaLungu oMkhandlu waseNdlunkulu; Amakhosi aseNdlunkulu; Ongqongqoshe bakaHulumeni; uMhlonishwa uNdunankulu weSifundazwe, uMhlonishwa uNomusa Dube-Ncube; Abahlonishwa Ongqongqoshe beSifundazwe; Abahlonishwa Amalungu ePhalamende; aBahlonishwa Amalungu eSishayamthetho; Abahlonishwa iZimeya; uMqondisi Omkhulu nezikhulu zombuso; owayenguMehluleli uMhlonishwa uJerome Ngwenya onguSihlalo weBhodi leNgonyama Trust kanye naBahlonishwa amaLungu esiGungu sakhe; Amabutho kanye neZinduna abavela kuwo wonke amagquma namathafa oMbuso wobuKhosi bukaZulu; kanye nezikhulu zikaHulumeni kanye namaLungu eSizwe sikaZulu.
Lona wumzuzu oyinqqophamlando eSizweni sikaZulu njengoba singofakazi bokuqala lapho iSilo sesishiyagalolunye esihleli esihlalweni seSilo uShaka kaSenzangakhona sihlonipha uMbumbi wesizwe sakithi, iLembe eleqa amanye amalembe. Sinokuthobeka ukubona indlalifa kanye nongene esihlalweni sobukhosi emva kweSilo uGoodwill Zwelithini kaBhekuzulu eqhubekisela phambili umsebenzi owenziwa ngumzali wakhe naMakhosi angaphambili kwabo. Umsebenzi owenziwe nguyise iminyaka eminingi eyedlule, ngokuba aqagule lolusuku njengelokukhumbula iSilo uShaka, uMbumbi weSizwe samaZulu.
Kuyintokozo kimi ukuba ngalolusuku olumqoka kangaka ukuba ngifisele iSilo Samabandla iNgonyama yethu unwele olude njengoba izolo besigubha usuku lwaso lokuzalwa. Sifisela iSilo Samabandla amandla, ukunyamezela nokungadikibali, isibindi kanye nobuhlakani. Sithandazela ukuba sihlale esihlalweni sobukhosi isikhathi eside, nokuba ukuba nokuthula embusweni waso. Sengathi iNgonyama ingabusiswa kukho konke ezobe ikwenzela abantu bakithi, kanye neSizwe sikaZulu.
Lolusuku umhlaka-24 kuSepthemba minyaka yonke lubekwa eceleni ukugubha impilo nefa-gugu loMbumbi weSizwe samaZulu, Ilembe eleqa’amanye amalembe ngokukhalipha, iNgonyama uShaka kaSenzangakhona. Eminyakeni engaphezu kwamakhulu amabili insizwa eyayikade iyibutho yaqhwakela esihlalweni sobukhosi bukaZulu. Ukuthi iSilo uShaka sabuthwa kwaba nomthelela omkhulu ohlotsheni lobuholi esabuhlinzeka futhi lobobuholi baba nomthelela ojulileyo ohlotsheni lomphakathi iSilo esawubumba. Ilembe labumba uhlobo lomphakathi onezimpawu zokubuthwa. Lokhu kakuchazi khona ukuba sabe sesidala abantu abakhonze impi, kepha kubo iSilo uShaka satshala esizweni sikaZulu umoya wokuba nesibindi, isiphike, nomoya wokuphokophelela phambili kanye nokuzithiba.
Yilona kanye uhlobo lwefa-gugu esiligubhayo namuhla njengoba sikhumbula iSilo uShaka kaSenzangakhona, uMbumbi weSizwe sikaZulu.
Uma sibona iSilo uShaka, sibona ubuso bezinkumbi zaMabutho azinikela ngokuzidela ngezimpilo zawo ukuze kubekhona loMbuso kaZulu. Sibona isibindi, amandla kanye nobunye. Sibona uhlobo oluphambili lwamandla ezempi namasu anobuchule. Sibona amabutho anqoba eMpini yaseSandlwana phakathi kukaZulu namaNgisi ngonyaka ka-1879. Sibona isizwe esanqotshwa kepha esingavumanga ukuba umoya wobuzwe baso unqotshwe kuzo zonke izikhathi ezinzima, encindezelweni eyayikhona kanye nasekuphucweni kwaso iSizwe izwe. Sibona iSizwe esisamile mpo nezimpawu zobuzwe baso ezingakagudlukiyo.
Kuyinto emqoka ukuba sihlale siba nesikhathi lapho sigudlukela khona eceleni, sime kancane njengesikhathi sokukhumbula izinto ezithile. Kuyadingeka ukuba sikwenze lokhu ngoba kuyinto elula ukududulela iqiniso kude bese sikhohlwa ukuthi singobani, kanye nokuthi siqhamuka kuphi, njengoba sizabalaza sibhekene nezinselelo zanamuhla. Kuyinto engizwisa ubuhlungu ukuqonda ukuthi iSilo Samabandla iNgonyama uMisuzulu kaZwelithini singene esihlalweni sobukhosi ngesikhathi esinzima emlandweni seSizwe sikaZulu kanye nesezwe lakithi.
Lesi yisikhathi lapho ubuholi obunenkolelo ejulileyo budingeka ukuba busize ukucathulisa thina njengesizwe ukuba siwelele ngaphesheya kwalezizimo ezibucayi esedlula kuzo njengamanj,e ezibuhlungu nezinosizi. Kepha sidinga ubuholi obunezimpawu ezinqabileyo. Lobo yibuholi obufuze lobo obabubonakala eLembeni, iSilo uShaka. Lobo yibuholi iSilo uShaka esasibano, buholi obunombono ojulileyo, ubuholi obunganyakaziswa kanye nobuholi obuphokophele ukwakha isizwe.
ISilo uShaka kaSenzangakhona sabusa kuphela iminyaka eyishumi nambili. Noma kunjalo kepha sakwazi ukuhlanganisa ndawonye abantu bezizwe zabeNguni. Lokhu yinto okungelula ukuyifeza. Kwenziwa ngamandla nangezindlela ezinendlakandla ezingacatshwanga kalula namuhla. Yakwenza lokhu ngamabutho ayo anesibindi, ayephikelela njalo ukuya phambili. ILembe lathungela ndawonye labo bantu ababezimisele ukukhonza ngaphansi kwalo, lacoboshisa nalabo ababengahambisani nalokho, sabagona nalabo abangazange bagadle abavele bazikhonzela ebukhosini bakhe.
ISilo sagxilisa umqondo waso emgomeni owodwa lokho esingaphindanga sakubona. Lolu yuhlobo lomgomo esiwundingayo ophokophelele ukuzuza into eyodwa uma sizoqinisekisa ukuvikela ikusasa lethu njengesizwe kanye nezwe lakithi. ILembe lalingakunyamezeleli ubuthaka ngakho nathi akufanele ukuba sibunyamezelele, ngakho-ke nathi akufanele ukuba sinyamezelele noma yiluphi uhlobo lwendelelo eqondiswe kithi, noma kungaba ukuxhashazwa kwamandla oMbuso ngokungeyikho, noma ukusebenzisa imali yoMbuso ngokungeyikho noma yikuxhashazwa kwabantu ababuthaka, nokwehluleka ukuvikela isifazane sakithi nezingane abayisipho esasiphiwa nguMdali.
Njengoba iSilo uShaka sagxilisa umqondo waso emgomeni owodwa ekubumbeni iSizwe sikaZulu, nathi ngokunjalo kufanele sigxile kulokho ukuqinisekisa ukuthi kasishabalali lesiSizwe. Emphakathini elawubumba iLembe, wonke umuntu umqoka futhi uneqhaza angalibamba. Ngicabanga ukuthi iSilo uShaka singakhihla izinyembezi ukufumana lokho isizwe saso esikunyamezelelayo nesidlula kukho emva kweminyaka engaphezu kwamakhulu amabili kwabakhona ubukhosi baso. Umphakathi wakithi ukhungethwe yibuhlungu nobunzima. Sisesimeni lapho sinengxenye enkulu yabantu abangazi ukuthi bazokudlani, futhi kabazi ukuthi bazokutholaphi okokuthiba indlala. Sinohlobo lwabantu abathembele ekutheni izidingo zabo zihlinzekwe wuMbuso ngokupheleleyo, babuthaka, baswele futhi bampofu, lababantu babuthaka, baswele futhi bayentula. Izigidi ezicishe zamashumi amabili (18 million) ziphila ngenkece yezibonelelo zikaHulumeni. Imisebenzi kayibonwa.
Kufanele ukuba sizinqobe lezinselelo. Kufanele ukuba siphinde sakhe isizwe esinamandla. Akufanele ukuba sizithele ngabandayo ngokuba samukele ubunzima obuya ngokuqonga kube sengathi yinto engakwazi ukugwemeka. Ukwenyuka kwentengo kaphethiloli, ukwenyuka kwentengo yokudla, kanye nokunqonqophala kokwentuleka kwamandla kagesi, lezi akuzona izinto esingakwazi ukuzigwema. Yizimpawu zomphakathi onomongo wokuphila owaphukileyo, ezidalwa yikuntuleka kobuholi obuzinikele emgomeni owodwa wokunqoba, nokugxilisa umqondo kukho, kanye nobuholi obehlulekile ukuba nombono obanzi ekwenzeni izinto.
Nokho-ke kangizanga lapha ukuzokwethula inkulumo yezombusazwe. Ngilapha ukuzokhuluma ngobuholi obashiya ifa-gugu elingapheliyo; lelofa-gugu nami uqobo lwami engiyingxenye yalo. Ngiyakholwa ukuthi ifa-gugu leLembe, iSilo uShaka kaSenzangakhona lisenezifundo ezibalulekile kithi esisaphila kulesikhathi sanamuhla njengoba lelifa-gugu lalinezifundo kulabo ababephila ngesikhathi seSilo uMpande, ngesikhathi seSilo uCetshwayo, ngesikhathi seSilo uDinuzulu kanye nangesikhahi seSilo u-Solomon, nasesikhathini seSilo uBhekuzulu ka Solomon nangesikhathi seSilo uZwelithini ka Bhekuzulu. Okwami njengoba ngikwenze eMakhosini engaphambili yikwethula kini Zulu uNomthebe weSizwe.
IziNgonyama zethu kanye naMakhosi ethu bonke bahlale bemazisa futhi bemhlonipha uMbumbi weSizwe sethu, ngoba bayakuqonda lokhu akumbumbayo futhi bayakholelwa ekuvikeleni ubumqoka bakho. ISilo sethu esihlezi esihlalweni manje, ngesenzo saso ngokuba sizohlanganyela nathi lapha namuhla, sizogcizelela esikholelwa kukho sonke njengesizwe esabunjwa yiSilo uShaka, ukuthi siyiSizwe ekufanele ukuba sivikelwe manje, siphinde sivikelwe nangomuso.
Nginokuziqhenya ukuba ngime lapha phambi kwenu njengoba ngikwenze ngaphansi kweZilo ezintathu, ukuba ngethule iSilo Samabandla kubantu baso. Ngikwenza lokhu ngikuqonda ukuthi uNomthebe wethu, uwuphawu lobunye beSizwe. INgonyama imele konke okuhle esikwazisayo. INgonyama iwuphawu lobukhona bethu kanye nesikhathi sethu esedlule kuso. ISilo simele amandla ethu kanye nekusasa lethu. ISilo siwuphawu leSizwe sikaZulu ngothi lwaso.
Sengathi uSomandla uNkulunkulu wethu angabusisa iSilo Samabandla kuso sonke isikhathi sokubusa kwaso, njengalokhu akwazi ukubusisa umzali waso. Sengathi uSomandla angasihola iSilo sethu. Ume njalo Luhlanga Lomhlabathi!